Wypalenie zawodowe nauczycieli: diagnoza, wsparcie, profilaktyka

Abstract

Ze wstępu: "Szkoła jest coraz częściej postrzegana jako wdzięczny przed¬miot krytyki, z wielu powodów słusznie, ale bez zrozumienia źródeł i istoty jej słabości (K. Szmyd, Szkoła i nauczyciel – w kręgu ograniczeń funkcji pedagogicznych, w: Przemoc. Konteksty społeczno-kulturowe, t. 1, red. W. Walc, Rzeszów 2007, s. 25.) O nauczycielach i sprawach wykonywanego przez nich zawodu często piszą i mówią dziennikarze, zajmują się władze samorządowe. Można by spodziewać się, że sprzyja to udanemu rozwiązywaniu problemów zawodu nauczycielskiego. Tak jednak nie jest. Problemów nie ubywa, a wciąż pojawiają się nowe. (T. Lewowicki, Problemy kształcenie i pracy nauczycieli, Radom 2007, s. 7.) Cytowane wyżej słowa oddają głęboki sens podjętych rozważań, skłaniając do bliższego zastanowienia się nad istotą i uwarunkowaniami funkcjonowania oraz problemów szkoły i nauczyciela w coraz bardziej komplikującej się rzeczywistości. Zawód nauczyciela, a raczej profesja nauczycielska jest obarczona dużym ryzykiem wypalenia. Należy bowiem do profesji pomocowych, zawodów tzw. usług społecznych, których istotą jest działanie na rzecz innych ludzi. Niesienie pomocy i służba drugiemu człowiekowi oparte na bezpośredniej komunikacji, są celem działań nie tylko nauczycie¬la-wychowawcy, ale i opiekuna, policjanta, lekarza, pielęgniarki, pracownika socjalnego, kuratora społecznego czy sądowego, asystenta rodziny itp. Są to zawody społecznie pożądane i wartościowe, ale równocześnie trudne i odpowiedzialne. Wymagają wszechstronnego przygotowania, dużego poświęcenia i zaangażowania. Z tego względu są bardzo stresujące czy wręcz wypalające. Prowadzą nierzadko do ciągłego myślenia o wychowankach i podopiecznych, do przeżywania i przenoszenia problemów oraz konfliktów z pracy do życia osobistego i rodzinnego, w wielu przypadkach do rozczarowania, apatii i wyczerpywania sił sprawczych. Efekty pracy nauczycieli są bowiem rozłożone w czasie, przeto i trudne do oceny. Powoduje to ciągłe napięcie, poczucie niepewności i niemocy.” (…)